Μπεζεστένι

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σερρών στεγάζεται από το 1970 στο Μπεζεστένι (κλειστή στεγασμένη αγορά) του β’ μισού του 15ου αιώνα, που βρίσκεται στο σημερινό κέντρο της πόλης. Χτίστηκε κατά το πρότυπο των βυζαντινών αγορών και το όνομα του σημαίνει αγορά υφασμάτων. Σήμερα στην Ελλάδα σώζονται δύο μόνο Μπεζεστένια, της Θεσσαλονίκης και αυτό των Σερρών.  Στο εσωτερικό του μουσείου εκτίθενται ευρήματα, από τη Μέση και Ύστερη Νεολιθική εποχή, Πρώιμη και Ύστερη εποχή του Χαλκού (αγγεία, πήλινα ειδώλια), από τον 4ο έως και 6ο -7ο π.Χ, τους Ρωμαϊκούς χρόνους και την Ελληνιστική και Βυζαντινή εποχή. Για πρώτη φορά, τη 1η  Οκτωβρίου 1970, λειτούργησε στην τρισχιλιετή ακριτική πόλη των Σερρών αρχαιολογικό Μουσείο. Το γεγονός αυτό είχε και έχει ιδιαίτερη σημασία, για τον νομό Σερρών, διότι άρχισε επιτέλους να προβάλλεται αρχαιολογικά. 
Το μπεζεστένι είναι ένα θαυμάσιο τουρκικό ορθογώνιο κτίριο με εξωτερικές διαστάσεις  31,45 Χ 20,60 μέτρα. Παρουσιάζει άριστη αρχιτεκτονική γραμμή εξωτερικά και εσωτερικά. Καλύπτεται από έξι σφαιρικούς τυφλούς τρούλους. Έχει τέσσερις πόρτες, μια σε κάθε μια από τις τέσσερις πλευρές του, οι οποίες είναι καλυμμένες με σίδηρο. Αριστοτεχνική είναι η κλιμάκωση των   τοίχων μέσα και έξω με  τη συναρμολόγηση λίθων και κεραμιδιών.  Το εσωτερικό δίνει εντύπωση χώρου αρχαιολογικού Μουσείου στον επισκέπτη με τα τεθλασμένα του τόξα που στηρίζονται στους δύο μεγάλους τετραγωνικούς στύλους διαστάσεων 3,17 Χ 3,18, με τη συναρμολόγηση των κεραμιδιών και των κροκάλων, με τα ανακουφιστικά τόξα και τις διάφορες ζώνες από ανάγλυφες παραστάσεις ανθεμίων. 
Πολλοί αρχιτέκτονες και ιστορικοί το θεωρούν και το εγκωμιάζουν ως το καλύτερο  των Οθωμανικών Μπεζεστενίων. Ο τούρκος περιηγητής Ελβιγιά  Τζελεπής, τον 17ο αιώνα, στο “οδοιπορικό” του το χαρακτηρίζει “ως θαυμάσιο λιθόκτιστο μολυβδοσκέπαστο κτίριο”. Χαρακτηρίζεται ως το μοναδικό στον τύπο αυτό Μπεζεστένι στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Είναι από τα  πρώτα οικοδομήματα της Τουρκοκρατίας στις Σέρρες. Θέλησαν πολλές φορές, μετά την απελευθέρωση της πόλεως των Σερρών, να το γκρεμίσουν για να διευρύνουν την πλατεία Ελευθερίας ή να το οικοπεδοποιήσουν, αλλά διασώθηκε λόγω της αρχιτεκτονικής του αξίας με τις προσπάθειες της αρχαιολόγου Αναστασίου Ορλάνδου. Ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο το 1938. Συντηρήθηκε κατ’ επανάληψη. Το 1938 έκλεισαν τα κάτω παράθυρα και το 1955 έστρωσαν το δάπεδο με πλάκες. Το 1968 τοποθέτησαν κεραμίδια στη στέγη, διότι κατα τη Βουλγαρική κατοχή αφαιρέθηκε το μολύβι. Το 1969 -70, η έφορος αρχαιοτήτων  Καβάλας κ. Χάϊδω Κουκούλη, με βοηθό  τον υποφαινόμενο, τότε έκτακτο επιμελητή αρχαιοτήτων Σερρών, εργάστηκαν επί ένα και πλέον χρόνο για την  έναρξη της λειτουργίας του αρχαιολογικού Μουσείου. Συγκέντρωσαν απ’ όλο το Νομό Σερρών  τα διασκορπισμένα  αρχαιολογικά αντικείμενα, τα οποία αφού καθαρίστηκαν  και συγκολλήθηκαν από ειδικούς τεχνίτες, τοποθετήθηκαν για πρώτη φορά στην  έκθεση του μουσείου. Αργότερα, το 1973 η επιμελήτρια των Βυζαντινών αρχαιοτήτων κ. Ελπίδα Κουρκουτίδου-Νικολαΐδου μετέφερε από τον Παλαιό Μητροπολιτικό Ναό Σερρών των Αγίων Θεοδώρων, τις φυλασσόμενες εκεί Βυζαντινές αρχαιότητες και δημιούργησε στη βορειοδυτική γωνία του μπεζεστενίου τμήμα εκθεμάτων Βυζαντινών αρχαιοτήτων. Με την ίδρυση του  Μουσείου Αμφιπόλεως, πολλά αρχαιολογικά εκθέματα προερχόμενα από την περιοχή εκείνη  μεταφέρθηκαν στο εκεί νεοσύστατο Μουσείο.
Τα περισσότερα κλασσικά και βυζαντινά εκθέματα του Μουσείου είναι λίθινα. Μερικά είναι πήλινα και ελάχιστα χάλκινα και είναι τοποθετημένα σε γυάλινες προθήκες.