Ο Δήμος Νέας Ζίχνης έχει ιστορική παρουσία πάνω από 3.000 χρόνια. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Δήμος Νέας Ζίχνης ήταν η έδρα του Βασιλιά Συλέα, ο οποίος καταδυνάστευε τους κατοίκους αναγκάζοντας τους να καλλιεργούν τους αμπελώνες του. Έχει ειπωθεί μάλιστα ότι από την περιοχή αυτή είχε περάσει ο Ηρακλής, ο οποίος κατέστρεψε τους αμπελώνες και σκότωσε τον Βασιλιά.
Οι προϊστορικές φυλές που εγκαταστάθηκαν στο χώρο είναι οι Παίονες και οι Θράκες, οι οποίοι και ίδρυσαν τις εξής πολύ σημαντικές πόλεις: Ζίχνα, Ζήλεια, Μύρκινος, Ηιόνα, Γάζωρο, Δράβησκο, Εννέα Οδούς και Λείβηθρα. Δείγματα από τοπικά νομίσματα που κόπηκαν εκείνη την εποχή σώζονται μέχρι και σήμερα. Μετά την κατάκτηση τους από τους Μακεδόνες (357 Π.Χ.) προκύπτει ένα νέο Ελληνικό φύλο, οι Θρακομακεδόνες, πρόγονοι των σημερινών ντόπιων κατοίκων.
Η περιοχή τέθηκε συχνά στο στόχαστρο πολλών κατακτητών, λόγω των πλούσιων κοιτασμάτων χρυσού στο όρος Παγγαίο, τα μεταλλεία, την ξυλεία που διέθετε αλλά και λόγω της γειτνίασης του με τους ποταμούς Στρυμόνα και Αγγίτη.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η περιοχή μετατρέπεται σε τσιφλίκια μπέηδων και αγάδων, οι κάτοικοι υποδουλώνονται και ξεκινά μια περίοδος αδράνειας και στασιμότητας. Αργότερα, οι συνεχείς σφαγές που πραγματοποιούνται κυρίως από Βουλγάρους κατακτητές αποδυναμώνουν ακόμη περισσότερο τους κατοίκους.
Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Πολέμου, η περιοχή ανέδειξε γενναίους πολεμιστές και ήρωες που συνέβαλαν δυναμικά στην απελευθέρωση.
Παρότι, υπήρχαν πολλοί που προσπάθησαν να κατακτήσουν την περιοχή, το Χριστιανικό στοιχείο παρέμεινε ζωντανό, σαν απόδειξη της πίστης των κατοίκων και της Βυζαντινής Κατάκτησης. Μνημεία που το μαρτυρούν είναι τα πολλά βυζαντινά μοναστήρια στην περιοχή, όπωςη μονή της Εικοσιφοίνισσας (κτισμένη προς τιμή της Θεοτόκου το 450 μ.Χ.), η μονή της Αγίας Αναλήψεως (κτισμένη το 18ο αιώνα σε πρόλοφο του Παγγαίου), η μονή της Αγίας Παρασκευής (κτισμένη πριν το 1474 μ.Χ.), η μονή του Αγίου Μηνά, και άλλες.
Ωστόσο, το πιο σημαντικό γεγονός που συνέβη στα σύγχρονα χρόνια είναι η εγκατάσταση των προσφύγων του Πόντου και της Μικρά Ασίας το 1914 και το 1922. Ένα μεγάλο ποσοστό των σημερινών κατοίκων, είναι απόγονοι αυτών των προσφύγων, οι οποίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους και τελικά να εγκατασταθούν στην περιοχή της Νέας Ζίχνης για να αρχίσουν μια νέα ζωή. Οι πρόσφυγες αυτοί επηρέασαν πολύ την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Ασχολήθηκαν κυρίως με τη γεωργία και το εμπόριο, υιοθετώντας νέους τρόπους καλλιέργειας και νέο πνεύμα στις συναλλαγές.
Ωστόσο, εκείνο που σημάδεψε την περιοχή είναι ο μικρασιατικός πολιτισμός, με τα έθιμα, τις γαστρονομικές γεύσεις, την ιδιάζουσα γλώσσα και την παιδεία του. Στοιχεία ανεξίτηλα στο χρόνο που οδήγησαν στον χαρακτηρισμό της περιοχής ως προσφυγική.
Congratulation!