Η Αγία Σοφία, ή επίσημα ο Ναός της του Θεού Σοφίας, στη Θεσσαλονίκη είναι ένας από τους παλαιότερους και σπουδαιότερους χριστιανικούς ναούς της πόλης, ο οποίος έχει παραμείνει ακέραιος μέσα στο βάθος του χρόνου. Λειτουργεί μέχρι σήμερα ως Καθεδρικός Ναός της Θεσσαλονίκης, αποτελώντας ταυτόχρονα αναγνωρισμένο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Ο ναός της του Θεού Σοφίας χτίστηκε κατά τα μέσα του 7ου αιώνα στη θέση μιας μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, που καταστράφηκε, πιθανόν από σεισμό, στις αρχές του αιώνα αυτού. Το 1204, όταν με τη Δ΄ Σταυροφορία κυριεύθηκε η πόλη από τους σταυροφόρους, η Αγία Σοφία μετατράπηκε στον καθολικό καθεδρικό ναό, κατάσταση που διήρκησε μέχρι το 1224 όταν η πόλη κατελήφθη από τα στρατεύματα του δεσποτάτου της Ηπείρου. Υπήρξε ο μητροπολιτικός ναός της πόλης από το 1246, όταν η Θεσσαλονίκη περιήλθε στα χέρια της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, μέχρι το 1523-1524, όπου και μετατράπηκε σε τζαμί από τους Οθωμανούς μετά από ενέργειες του Ιμπραήμ Πάργαλη πασά. Ο ναός υπέστη σημαντικές ζημιές από πυρκαγιά το 1890, όσο ήταν ακόμη τζαμί. Την αποκατάσταση των ζημιών ανέλαβε ο βυζαντινολόγος Κάρολος Ντηλ, κατά τα έτη 1907-1909, στη διάρκεια της οποίας αποκαλύφθηκε το ψηφιδωτό του τρούλου. Με οδηγίες του Καρόλου Ντηλ έγινε και η διακόσμηση των υπόλοιπων επιφανειών του ναού που διατηρείται μέχρι σήμερα. Στις 29 Ιουνίου του 1913, και ενώ είχε μεσολαβήσει η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό, ο ναός έγινε εκ νέου τόπος ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας, μετά από τελετή καθαγιασμού που πραγματοποιήθηκε από τον τότε μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεννάδιο Αλεξιάδη και τους μητροπολίτες Καμπανίας και Αμισού. Ο Ναός υπέστη σοβαρή καταπόνηση από τον σεισμό του 1978 και η αποκατάσταση των ζημιών διήρκεσε περίπου είκοσι χρόνια, με την αποκατάσταση του τρούλου να ολοκληρώνεται το 1980. Το 1981 βρέθηκαν πίσω από τα στασίδια του δεξιού χορού, τα λείψανα του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Βασιλείου (9-10ος μ.Χ αι.), καθώς εντός των καθεδρικών ναών ήταν σύνηθες να ενταφιάζονται επίσκοποι.
Η Αγία Σοφία είναι χτισμένη στον αρχιτεκτονικό τύπο της βασιλικής με τρούλο. Οι κίονες του κεντρικού κλίτους είναι τραβηγμένοι προς τα πλάγια, ώστε ο κεντρικός χώρος του ναού να έχει σχήμα ισοσκελούς σταυρού. Μπορεί έτσι να θεωρηθεί μια μεταβατική μορφή μεταξύ της βασιλικής με τρούλο και του εγγεγραμμένου σταυροειδούς, που κυριαρχεί στη βυζαντινή ναοδομία από το 10ο αιώνα και μετά. Μαζί με το Ναό της Αγίας Θεοδοσίας, τη Μονή του Ουάλεντος στην Κωνσταντινούπολη και την κατεστραμμένη Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Νίκαια, η Αγία Σοφία της Θεσσαλονίκης αντιπροσωπεύει ένα από τα κύρια αρχιτεκτονικά παραδείγματα αυτού του τύπου αρχιτεκτονικής, αρκετά διάσημης κατά τη βυζαντινή περίοδο.
Ο ναός διακοσμήθηκε την περίοδο της Εικονομαχίας, με ανεικονικά ψηφιδωτά, παρόμοια με αυτά του Ναού της Αγία Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη και της Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Νίκαια. Ο μεγάλος χρυσός σταυρός στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης αντικαταστάθηκε με το ψηφιδωτό της Θεοτόκου το 787-797, μετά τη νίκη των Εικονολατρών. Στον τρούλο εικονίζεται η Ανάληψη του Χριστού, με την επιγραφή από τις Πράξεις 1:11 “ἄνδρες Γαλιλαῖοι, τί ἑστήκατε βλέποντες εἰς τὸν οὐρανόν” όπου παρίστανται οι Δώδεκα Απόστολοι, η Παναγία και δύο άγγελοι. Το συγκεκριμένο έργο χρονολογείται κατά τον 7ο αιώνα.
Congratulation!