Το Σπήλαιο Αλιστράτης είναι ένα από τα μεγαλύτερα και μεγαλοπρεπέστερα σπήλαια της Ευρώπης που βρίσκεται στην Αλιστράτη Σερρών, ένα χωριό στα σύνορα Σερρών-Δράμας, 6 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της ομώνυμης κοινότητας, στη θέση ‘’πετρωτό’’. Νότια του σπηλαίου και σε μικρή απόσταση βρίσκεται ο ποταμός Αγγίτης Βρίσκεται 50χλμ. ΝΑ των Σερρών, σε απόσταση 25χλμ. ΝΔ της Δράμας και 55χλμ. ΒΔ της Καβάλας.
Το σπήλαιο αυτό θεωρείται ένα από τα ωραιότερα και μεγαλύτερα σπήλαια της Ελλάδας αλλά πιθανόν και της Ευρώπης, όπου η φύση θέλησε να δείξει τη μεγαλύτερη δύναμη της δημιουργίας στολισμών και σχηματισμών.
Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε στις αρχές του αιώνα από κάποιους κατοίκους της περιοχής τυχαία και το 1975 έγινε η επίσημη ανακάλυψη. Ήταν γνωστό στους κατοίκους της γύρω περιοχής και κυρίως στους κυνηγούς, γιατί στην είσοδο υπήρχαν πολλά αγριοπερίστερα. Στη Σπηλαιολογική Εταιρία (Ε.Σ.Ε.) έγινε γνωστό στις 19/5/1975, έπειτα από σχετικό έγγραφο της κοινότητας της Αλιστράτης. Στη συνέχεια, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Σ.Ε., το Σεπτέμβριο του 1975, έστειλε ομάδα Σπηλαιολόγων προς μελέτη. Τον Οκτώβρη του 1976 επισκέφτηκαν το σπήλαιο Αυστριακοί γεωλόγοι, στα πλαίσια κοινού ερευνητικού προγράμματος με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι εντυπώσεις ήταν απρόσμενα ενθαρρυντικές. Το φυσικό άνοιγμα του σπηλαίου βρίσκεται ψιλά 7,5 μέτρα ύψος και δε φαίνεται μέσα από το σπήλαιο και επιπλέον έχει σφραγισθεί. Η κεντρική είσοδος είναι τεχνητή.
Η εξερευνητική ομάδα του Ν. Συμειωνίδη εντόπισε στο Σπήλαιο σπηλαιόβιους
οργανισμούς και συνολικά 36 είδη μικροοργανισμών στους οποίους συμπεριλαμβάνεται ένας πρωτόγνωρο που το ονόμασαν Αλιστράτια Μπερόν το οποίο είναι ένας ενδημικό ζωύφιο, ισόποδο, τριών χιλιοστών. Οι ερευνητές μένουν κατάπληκτοι τόσο από αυτό το πραγματικά σπάνιο ζωντανό εύρημα, όσο και από τον μοναδικό και πολύ πλούσιο διάκοσμο του. Ερευνητές με πείρα σε σπήλαιο του εξωτερικού καθώς και ερευνητές από το πανεπιστήμιο Κρήτης μένουν έκθαμβοι μπροστά σε αυτό το αριστούργημα της φύσης.
Η πρωταρχική αιτία της γένεσης του σπηλαίου είναι η διαλυτότητα των ασβεστόλιθων της περιοχής “πετρωτού”. Η ύπαρξη διακλαδώσεων και επιπέδων στρώσεων διευκόλυναν τη δημιουργία σπηλαίου με υψηλούς διαδρόμους και θαυμάσιο διάκοσμο.
Ο προθάλαμος του σπηλαίου είναι μια ωραία αίθουσα ύψους 8m. Από την αίθουσα αυτή ξεκινούν διάφορες στοές με μεγάλο ύψος και πλουσιότατο διάκοσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Οι κύριοι κλάδοι του σπηλαίου αναπτύσσονται δεξιά και αριστερά της εισόδου και αρχίζουν από ένα μεγάλο θάλαμο, το θάλαμο υποδοχής, που έχει διαστάσεις 60m πλάτος, 100m μήκος και 20-30m ύψος.
Ξεκινώντας από το θάλαμο αυτό και ακολουθώντας τη δεξιά στοά, συναντά κανείς μια νέα στοά, πλάτους 2-3m, όπου ο διάκοσμος εντυπωσιάζει και γίνεται διαρκώς πλουσιότερος. Εντυπωσιάζουν κυρίως οι τεράστιοι σταλακτίτες και οι μορφής παραπετάσματος στα τοιχώματα της στοάς, που είναι κατάλευκοι. Κατά μήκος της στοάς υπάρχουν θάλαμοι με αρκετά μεγάλη επιφάνεια και πλουσιότατο διάκοσμο. Το ύψος των θαλάμων διατηρείται σταθερό, άνω των 8-10m, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων.
Στο τμήμα αυτό του σπηλαίου υπάρχουν σε αφθονία λεπτές σωληνοειδής μορφές σταλακτιτών, που προέκυψαν από την ταχεία ροή του νερού. Επίσης, υπάρχουν εκκεντρίτες με ποικίλα σχήματα, αναπτυσσόμενοι προς πολλές κατευθύνσεις (άνω, κάτω, πλάγια) καθώς και διπλές ή ροπαλοειδείς ή πεπλατυσμένες ή διακλαδιζόμενες μορφές με το όνομα ελικτίτες. Στο τέλος της στοάς αυτής υπάρχει μεγάλος διάδρομος, ενώ στον τελευταίο θάλαμο παρατηρείται ένα μεγάλο συγκρότημα από σταλαγμίτες ύψους μεγαλυτέρου των 10m και πλάτους 7m.
Από την τεράστια αίθουσα (θάλαμος υποδοχής) και προς τα αριστερά, ξεκινά ένας δεύτερος διάδρομος, σχεδόν παράλληλος προς τον προηγούμενο, μεγαλύτερος και πλουσιότερος σε διάκοσμο και ποικιλία μορφών. Στη στοά αυτή συναντώνται και μερικοί κόκκινοι σταλακτίτες, οι οποίοι έχουν χρωματιστεί από τα υλικά των επιφανειακών πετρωμάτων. Το ύψος της στοάς φθάνει σε μερικά σημεία τα 35m περίπου.
Κάπου ο διάδρομος αυτός έχει ένα μεγαλοπρεπές φράγμα από κολώνες. Σε κάποιο σημείο οι δύο μεγάλοι κύριοι διάδρομοι ενώνονται και συνεχίζουν με διαρκώς αυξανόμενο πλάτος και ύψος, ενώ από την οροφή κρέμονται τεράστιοι και μεγαλοπρεπείς σταλακτίτες, μήκους μεγαλυτέρου των 15m σε ορισμένα σημεία. Σε άλλα σημεία οι σταλαγμίτες συναντούν τους πάνω απ’ αυτούς σταλακτίτες, σχηματίζοντας έτσι στήλες, άλλοτε μεμονωμένες και άλλοτε διατεταγμένες κατά σειρές. Περπατώντας το μεγάλο διάδρομο, συναντά κανείς σε ορισμένα σημεία του τεράστιες κολώνες να σχηματίζουν φράγματα ή διόδους εξαιρετικής ομορφιάς. Πίσω από ένα τέτοιο φράγμα υπάρχει μια νέα στοά.
Το σπήλαιο περιέχει πλούσιο λιθοματικό διάκοσμο, που διακρίνεται για την ομορφιά του και την ποικιλία των σπηλαιοαποθέσεων. Μεγάλη είναι η ποικιλία σταλαγμιτών και σταλακτιτών από άποψη μορφών και ιδιαίτερα από άποψη ηλικίας. Υπάρχουν σταλακτίτες που συχνά φράζουν τις σήραγγες (στοές) του σπηλαίου καθώς και σταλακτίτες που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο σχηματισμού.
Ενδιαφέρων παρουσιάζουν ιδιαίτερα, οι σπηλαιοαποθέσεις γνωστές με το όνομα ‘’Γκρούμ’’. Τα ‘’γκρουμ’’ είναι μικροφράγματα ανθρακικού ασβεστίου στο δάπεδο του σπηλαίου. Οι διαστάσεις τους ποικίλουν (ύψος 20-30 εκ. και μήκος 1,5-6,5 μ.) και η δημιουργία τους εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις της περιοχής του σπηλαίου. Πάνω σε αυτά αναπτύσσεται μια σπάνια πανίδα ενώ τα δάπεδα που καλύπτονται από τα γκρουμ είναι φαιόχρωμα και προσφέρουν ένα θέαμα εξαιρετικό. Υπάρχουν πολλές ακόμα μορφές σπηλαιοαποθέσεων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και εμφανίζουν διαφορετικά σχήματα.
Μετά από μελέτη των κλιματολογικών συνθηκών διαπιστώθηκε ότι υπάρχει θαυμάσιος εξαερισμός σε όλα τα μέρη του σπηλαίου. Η θερμοκρασία κυμαίνεται στους 17-18C χειμώνα-καλοκαίρι. Όσο αφορά τη θερμοκρασία του σπηλαίου είναι σταθερά στους 18 βαθμούς και η υγρασία κυμαίνεται 85%-100%. Ο σχηματισμός ενός εκατοστού σταλακτίτη απαιτεί πολύ χρόνο, 10 έως 100 χρόνια. Ένα μοναδικό θέαμα ήταν τα κοράλλια των σπηλαίων που σχηματίστηκαν λόγω του ότι όπου έβρισκε εμπόδιο το νερό άφηνε ασβεστολιθικά πετρώματα.
Στον πρώτο χρόνο λειτουργίας 105.000 άνθρωποι επισκέφτηκαν το σπήλαιο.
Congratulation!