Στο κέντρο της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, κάτω από την αρχαία Αγορά, είναι χτισμένος ο ιερός ναός της Παναγίας των Χαλκέων.
Ο ναός βρίσκεται στην Πλατεία Αρχαίας Αγοράς, βόρεια της Εγνατίας Οδού στο σημείο που διασταυρώνεται με τη λεωφόρο Αριστοτέλους. Η αρχαιολογική τοποθεσία της ρωμαϊκής αγοράς της πόλης βρίσκεται βορειοανατολικά, και ονομάστηκε «Η Παρθένος των Χαλκουργών», επειδή η τοποθεσία της γειτνιάζει με την περιοχή όπου παραδοσιακά ζούσαν οι χαλκουργοί της πόλης.
Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή του ιδρυτή που βρίσκεται στο ανώφλι της δυτικής εισόδου, η εκκλησία χτίστηκε το 1028 από τον πρωτοσπαθάριο Χριστόφορο, κατεπάνω (ανώτατος πολιτικός και στρατιωτικός άρχοντας) της Λομβαρδίας, και τη σύζυγο του Μαρία, τον γιο του Νικηφόρο και τις δυο του κόρες, την Άννα και την Κατάκαλη. Ο τάφος του Χριστόφορου πιθανότατα βρισκόταν σε ένα αρκοσόλιο (είδος τάφου διαμορφωμένου σε αβαθή τοξωτή κόγχη) στο βόρειο τείχος της εκκλησίας.
Η κάτοψη της είναι αυτή του κλασικού εγγεγραμμένου σταυροειδούς ναού με τρούλο, που κυριάρχησε στην αρχιτεκτονική την εποχή της Μακεδονικής δυναστείας (αυτοκρατορική δυναστεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας). Με τέσσερις κίονες να στηρίζουν τον κεντρικό τρούλο και χωριστό τριμερή χώρο με δύο πεσσούς για το ιερό, ο ναός εντάσσεται ειδικότερα στη σύνθετη παραλλαγή του παραπάνω τύπου, που ήταν διαδεδομένη στην Κωνσταντινούπολη. Άλλοι δύο τρούλοι υπάρχουν στον νάρθηκα. Ολόκληρο το οικοδόμημα είναι χτισμένο από πλίνθους, λόγω των οποίων ονομάστηκε «Κόκκινη Εκκλησία». Η εξωτερική όψη είναι διακοσμημένη με πλήθος καμαρών και παραστάδα, στοιχεία κωνσταντινοπολίτικης επιρροής. Εσωτερικά έχει διατηρηθεί μεγάλο μέρος της διακόσμησης με σκαλιστά μάρμαρα και νωπογραφίες.
Με την άλωση της πόλης το 1430 από τους Οθωμανούς Τούρκους, η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί που ονομαζόταν Καζαντζηλάρ Τζαμί («Τζαμί των Καζαντζήδων = χαλκέων/χαλκωματάδων»).
Με την απελευθέρωση της πόλης το 1912 καθαγιάζεται εκ νέου ως ορθόδοξος ναός. Όπως οι περισσότεροι ναοί της Θεσσαλονίκης, έτσι και η Παναγία των Χαλκέων υπέστη εκτεταμένες ζημιές από τον σεισμό του 1933, η οποίες αποκαταστάθηκαν.
Congratulation!